“Déjà vu” ve “Jamas vu”
- busensumer0
- 21 Kas 2023
- 2 dakikada okunur
Déjà vu, "daha önce görülmüş" anlamına gelen Fransızca bir terimdir ve sadece tanıdıklık hissi değil, aynı zamanda bu hislerin yanlış yerleştirildiğine dair bir metakognitif farkındalık içerdiği belirtilmektedir. Déjà vu sırasında beynimizde belirli bölgeler (örneğin temporal lob) zihnin ön bölgelerine geçmiş bir deneyimin tekrarlandığı sinyallerini gönderir. Bu, tanıdıklık hissi ve yanlış olduğunun farkında olma arasında bir çatışmaya neden olur.
Bazı insanlarda "déjà vécu" adı verilen durum sıklıkla görülebilir, bu durumda her şey sürekli olarak daha önce yaşanmış gibi algılanır ve gerçeği kontrol etme yeteneği kaybedilebilir. Bu durum, bazen demans hastalığı olan kişilerde görülebilir.
Araştırmalar, yaşlanma süreciyle birlikte déjà vu sıklığının azalabileceği belirtmekte çünkü genç insanlar genellikle daha aktif beyinlere ve gerçekliği kontrol eden sağlıklı bir ön beyine sahiptirler. Sonuç olarak, déjà vu'nun sağlıklı bir beyin mekanizması olduğu ve sadece belirli durumlarda rahatsız edici bir deneyime dönüşebileceği vurgulanmaktadır.
Ayrıca déjà vu'ya benzer başka bir ilginç durum olan "jamais vu"dan da bahsedilmektedir. Jamais vu, Fransızca'da "hiç görülmemiş" anlamına gelir ve mantıken tanıdık olması gereken bir durumu tanıyamama durumudur. Genellikle amneziyle ilişkilendirilse de bu sadece anlık bir hafıza hatası değildir. Uzman Dr. Akira O'Connor'a göre, bu durum, bir şeyi tanımamanız ve bunun aslında tanıdık olması gerektiğini bilmenizle disorientasyona uğramış bir hissiyat içerir. Bu hissiyatın farkında olmak önemlidir, çünkü jamas vu yaşamıyorsanız bunu fark etmezsiniz.
Jamas vu, déjà vu'dan daha az sıklıkla yaşanır, ancak yorgun olduğumuzda ve genç insanlarda daha sık görülür. Bazı laboratuvar deneyleri, katılımcılarda jamas vu yaşanmasını tetikleyebilmiştir. Örneğin, Leeds Üniversitesi'ndeki bir çalışmada, 93 katılımcıya iki dakika içinde tek bir tanıdık kelime ("kapı" bu örnekte) yazmaları istendi. Bu sürenin sonunda, katılımcıların %70'inin mantıken bildikleri "kapı" kelimesinin doğru yazılıp yazılmadığından ya da gerçek bir kelime olup olmadığından şüphe ettikleri görüldü.
Sonuç olarak, déjà vu ve jamais vu gibi durumların, beyindeki belli mekanizmaların etkileşimi sonucu ortaya çıktığı ve genellikle sağlıklı bir beyinde her iki durumu yaşamanın doğal olduğu belirtilmektedir. Ancak sürekli olarak déjà vu veya jamais vu yaşayan kişilerin durumunun daha ciddi nedenlere işaret edebileceği ifade edilmektedir.
Kaynak:
Yorumlar